Stanowisko ZPC do projektu opinii EFSA

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opublikował projekt opinii na temat tolerowanego górnego poziomu spożycia cukrów. Opinia wydana została na wniosek pięciu krajów europejskich, które poprosiły o ustalenie opartego na aktualnej wiedzy naukowej tolerowanego górnego poziomu spożycia (UL) dla cukrów pochodzących ze wszystkich źródeł. Kraje składające wniosek konkretnie zapytały, czy byłoby możliwe ustalenie opartego na nauce punktu odcięcia dla wszystkich cukrów w diecie, poniżej którego spożycie nie spowoduje problemów zdrowotnych. Naukowcy EFSA wstępnie doszli do wniosku, że nie jest możliwe ustalenie takiego progu. Pomimo, że UL nie zostało ustalone, eksperci EFSA doszli do wniosku, że spożycie cukrów dodanych i wolnych powinno być jak najniższe.

Związek Producentów Cukru w Polsce zgłasza następujące uwagi szczegółowe do omawianego projektu:

1. Liniowość nie jest w tym wypadku odpowiednia

Nie ma naukowych dowodów uzasadniających liniowość w stosunku do zależności dawka-reakcja. Założenie liniowości jest sprzeczne z uprawnieniami EFSA dot. ustalenia górnego poziomu dla cukrów dodanych, wolnych albo całkowitych, poniżej którego spożycie nie powodowałoby problemów zdrowotnych. Istnieje literatura pokazująca nieliniowe zależności dawka-reakcja w odniesieniu do spożycia cukrów i problemów zdrowotnych. Poza dowodami naukowymi istnieją również mechanizmy biologiczne, które wskazują na nieliniową zależność. Na przykład, EFSA stwierdza, że ślina zawiera kilka systemów buforowych, które mogą remineralizować zdemineralizowane zmiany w zębach we wczesnych stadiach, co podważa twierdzenie, że „pierwszy gram cukru” powoduje próchnicę. Ponadto EFSA dysponuje setkami opinii naukowych identyfikujących najwyższą dawkę, dla której nie obserwuje się działania szkodliwego oraz poniżej której nie oczekuje się wystąpienia żadnych efektów ubocznych i na podstawie której ustalono, przy użyciu odpowiednich współczynników bezpieczeństwa, poziom dopuszczalnego dziennego spożycia albo górny tolerowany poziom spożycia. Te podstawowe koncepcje w toksykologicznej ocenie ryzyka muszą być przestrzegane, zamiast dążenia do liniowości z nieuzasadnionym stwierdzeniem „jak najniższe”.

2. Próg może zostać określony

Podczas gdy istnieje możliwość istnienia zależności dawka-reakcja przy wysokich poziomach spożycia, w projekcie opinii wyraźnie stwierdza się, że istnieje duża niepewność co do kształtu zależności dawka-reakcja przy niskim zakresie spożycia (wiersze 111-113). Dlatego EFSA powinna powstrzymać się od nieuzasadnionych wniosków dotyczących niskich zakresów spożycia i konsekwentnie podtrzymywać swój wniosek, że „przy poziomie spożycia cukrów dodanych i wolnych poniżej 10% istnieje wysoka niepewność w odniesieniu do kształtu i kierunku zależności między spożyciem cukrów dodanych i wolnych a ryzykiem chorób metabolicznych”. Ten ostatni wniosek jest bardzo wyraźny na tle przedstawionych danych dotyczących punktów końcowych glikemii na czczo, trójglicerydów na czczo, cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia.

3. EFSA powinna stosować tylko poziomy pewności naukowej powyżej 75%

EFSA powinna przestrzegać tych samych zasad, które stosuje się w ocenie oświadczeń zdrowotnych, w odniesieniu do przedstawiania poziomów pewności naukowej. W przeszłości UE zdecydowała się odejść od zasad „kwalifikowanych oświadczeń zdrowotnych”. W niniejszej opinii oznacza to, że jedynie związki między cukrami/napojami słodzonymi cukrem a zdrowiem przy poziomie pewności powyżej 75% można przedstawić jako naukowo uzasadnione. EFSA nie powinna zatem przedstawiać niższych poziomów pewności jako „dowodu”, niezależnie od tego, czy jest to sama opinia, ale także w materiałach komunikacyjnych. Ponadto ulotki informacyjne powinny również zawierać kolumnę „cukry ogółem”, dla których brak jest dowodów (zgodnie z pkt 8.2.1).

4. EFSA odchodzi od protokołu

Przykłady odejścia od protokołu przez EFSA:

a) Podaż energii i ilość tkanki tłuszczowej są obecnie uważane za czynniki zakłócające, podczas gdy w protokole są traktowane jako czynniki pośrednie.

b) Akceptowana jest tzw. szara literatura (nierecenzowana), podczas gdy protokół na to nie pozwala. Załącznik G zawiera wymagania dotyczące dodatkowych informacji od autorów. Chociaż pytania wyjaśniające nie są odstępstwem od protokołu, to Panel przeprowadził analizy w oparciu o indywidualne dane z kilku badań bez znajomości zbioru danych.

c) Panel zaakceptował badania nie przystające do pierwotnej listy czynników, które mogą zakłócać relację pomiędzy spożyciem cukrów a zdrowiem człowieka. W związku z tym, w tych badaniach istnieje niepewność co do związku przyczynowego ze spożyciem cukrów. EFSA powinna była wykluczyć te badania.

d) Chociaż protokół tego nie akceptuje, dla kilku badań EFSA zaakceptowała miary ekspozycji wyrażone jako częstotliwość, a Panel przypisał nawet ilości (ml/dzień).

e) Chociaż protokół stwierdza, że „Badania są skierowane do osób z chorobą (z wyjątkiem otyłości), nieleczonych lub leczonych farmakologicznie/chirurgicznie z powodu choroby, lub osób na diecie terapeutycznej, w tym diecie odchudzającej”, projekt opinii wskazuje, że badania przeprowadzone na mężczyznach i kobietach

f) z hiperinsulinemią mają kluczowe znaczenie w materiale dowodowym dotyczącym stężenia glukozy na czczo i trójglicerydów na czczo. Zgodnie z protokołem badania te nie kwalifikują się z tego powodu, że osoby z tą chorobą, z odchylonym metabolizmem, nie są reprezentatywne dla ogólnej zdrowej populacji.

5. EFSA łączy cechy niejednorodne przez co wyniki tych kombinacji są bardziej niepewne

Chociaż w protokole stwierdzono, że „aby umożliwić porównywalność z poprzednimi ocenami dokonanymi przez EFSA i inne organy, cukry ogółem, cukry dodane i cukry wolne, jak zdefiniowano powyżej, zostaną uwzględnione w tym protokole”, EFSA postanowiła połączyć badania dotyczące dodanych cukrów, sacharozy (jako zamiennika dla cukrów dodanych) i cukrów wolnych. To w rezultacie dało jedną wartość dla ilości cukrów wolnych i dodanych we wszystkich produktach. Poza tym EFSA połączyła dane naukowe dotyczące otyłości całego ciała i otyłości brzusznej. EFSA korzysta także z literatury, która używa niespójnych definicji napojów słodzonych cukrem. Niepewność wyników tych kombinacji powinna być powodem obniżenia ostatecznego poziomu pewności.

6. Problem wykorzystania badań spoza Europy

Badania wykonane w Unii Europejskiej mają naszym zdaniem większe znaczenie. Na przykład badania EPIC reprezentują wiele krajów europejskich i obejmują wielu respondentów. Są to badania dotyczące związku napojów słodzonych cukrem z chorobami układu krążenia oraz cukrzycą typu 2 (nieuwzględnione w projekcie opinii) jako punktami końcowymi, pokazują że istnieje próg, a poziom istotności trendu dla związku między napojami słodzonymi cukrem a chorobami układu krążenia nie jest znaczący (zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet).

7. Przypisanie istotności

Dla zależności dawka-reakcja między napojami słodzonymi cukrem a docelowymi chorobami, na podstawie kohort, Panel przypisał prawie wszystkie dane dotyczące spożycia z założeniami średniej/mediany spożycia i (standardowej) wielkości porcji. Zatem dawka jest bardzo niepewna i nie powinna być uwzględniana w opinii naukowej. Ponadto dawkę podano w mililitrach napoju słodzonego cukrem na dzień, podczas gdy protokół wymaga, aby dawka była wyrażona ilością cukrów. EFSA nie powinna uwzględniać informacji opartych na kohortach z poziomami spożycia napojów słodzonych cukrem wyznaczonymi przez Panel.

8. Istotna wielkość wpływu

Zgodnie z protokołem, ważne jest określenie klinicznego znaczenia zależności pomiędzy spożyciem a efektem. Dlatego EFSA powinna usunąć dowody oparte na badaniach interwencyjnych (z wysoką dawką), które przyniosły niewielkie i nieistotne wyniki. Na przykład średni łączny wpływ dodanych/wolnych cukrów na poziom glukozy we krwi i skurczowe ciśnienie krwi wynosi około 1% wartości normalnej.

Zdaniem Związku Producentów Cukru w Polsce, projekt opinii EFSA nie jest zgodny z kryteriami naukowymi i należy go zweryfikować w oparciu o wszystkie powyższe uwagi.

Związek Producentów Cukru w Polsce

Warszawa, 7 października 2021 r