Stanowisko ZPC w sprawie ryzyka wycofania fenmedifamu

Odnowienie zatwierdzenia stosowania herbicydów zawierających substancję czynną fenmedifam powinno oprzeć się na konsekwencjach jakie może spowodować jej wycofanie w uprawie buraka cukrowego. Fenmedifam jest substancją czynną bardzo istotną w odchwaszczaniu buraków cukrowych ze względu na to, że pobierany jest wyłącznie przez liście (działanie nalistne), czym zdecydowanie odróżnia się od pozostałych substancji czynnych używanych do odchwaszczania plantacji buraków cukrowych. Podstawowym problemem jaki będzie towarzyszył plantatorom uprawiającym buraka cukrowego bez substancji czynnej fenmedifam, będzie skuteczne odchwaszczenie plantacji w okresie suszy. Wspominania wcześniej informacja o drodze wchłaniania fenmedifamu odnosi się do tego faktu, ponieważ pozostałe substancje czynne herbicydów używanych w ochronie plantacji buraków cukrowych, do skutecznego działania potrzebują opadów deszczu oraz wilgotnej gleby (działanie doglebowe, działanie nalistne i doglebowe).

Zwalczanie różnego rodzaju chwastów na plantacjach buraków cukrowych zwykle opiera się na trzech zabiegach herbicydowych. Pierwsze zabiegi herbicydowe są realizowane w momencie niepełnej obsady zachwaszczenia (głównie chwasty zimnolubne), następnie kolejne w zależności od pojawiających się nowo skiełkowanych chwastów. Metodyka ta utarła się wśród plantatorów z powodu znacząco wyższej skuteczności substancji czynnych herbicydów używanych do odchwaszczania buraków cukrowych w momencie, kiedy siewki chwastów są relatywnie małe. Podczas trwającej suszy wschody chwastów na plantacjach buraków cukrowych znacząco się wydłużają, a dużym problemem jest powszechne występowanie chwastów stosunkowo odpornych na suszę takich jak komosa biała (Chenopodium album) i szarłat szorstki (Amaranthus retroflexus). Powstaje więc sytuacja, w której plantatorzy buraków cukrowych z jednej strony powinni czekać z wykonaniem zabiegu herbicydowego na większą obsadę chwastów, po to aby skutecznie zakończyć programy herbicydowe trzema zabiegami, a z drugiej strony chwasty tolerujące suszę w krótkim okresie mogą przerosnąć zwalczane fazy rozwojowe. Do tej pory fenmedifam zapewniał rozwiązanie takiego problemu, dzięki skutecznemu działaniu na szerokie spektrum chwastów w fazach rozwojowych przekraczających możliwości zwalczenia przy użyciu pozostałych substancji czynnych herbicydów. Dodatkowo dzięki dużej zmienności dawki w zabiegu (od 160 do 480g sub.cz./ha) plantatorzy mogą łatwiej dopasować terminy oraz odpowiednie dawki oprysków herbicydowych.

Podsumowując rolę fenmedifamu w uprawie buraków cukrowych w często występujących okresach suszy wiosennej na terenie Europy należy mieć na uwadze co spowoduje nieodnowienie zatwierdzenia. Dużym zagrożeniem jest konieczność odchwaszczania plantacji innymi substancjami czynnymi, często w zwiększonych dawkach. W celu skutecznego zwalczenia chwastów plantatorzy buraków cukrowych będą musieli często wykonywać dodatkowy zabieg herbicydowy, a to znacząco zwiększy koszty produkcji oraz wpłynie na wzrost pozostałości substancji chemicznych w glebie. Historia takich działań jest potwierdzona faktem wycofania desmedifamu, który został zastąpiony przez fenmedifam jednak w dawkach 2-krotnie wyższych aniżeli te jakie były stosowane przed wygaśnięciem zezwolenia.

Kolejnym problemem jaki wystąpi po pozbawieniu plantatorów buraka cukrowego substancji czynnej fenmedifam będzie zwiększone użycie herbicydów z grupy inhibitorów wzrostu HRAC 4 czyli chinomeraku i chlopyralidu. Proponowane przez firmy chemiczne programy herbicydowe pozbawione substancji czynnej fenmedifam zwykle zawierają jedną bądź dwie substancje z w/w grupy. Inhibitory wzrostu są syntetycznymi auksynami, które poza właściwościami herbicydowymi przyspieszają starzenie się roślin uprawnych. W przypadku uprawy buraka cukrowego w wyniku szybszego starzenia się liści rośliny uprawnej zmniejsza się ich naturalna odporność na patogeny. Jest to problem bardzo istotny, ponieważ patogeny liści powodują bardzo duże straty w plonie cukru, najgroźniejszy z nich to chwościk buraka (Cercospora beticola). Obecnie w Polsce wykonuje się od jednego do nawet czterech-pięciu zabiegów fungicydowych, zależnie od rejonu uprawy buraka cukrowego, warunków pogodowych oraz presji patogena. Porównując obecną sytuację presji chwościka buraka w Polsce do sytuacji w USA gdzie w Stanach Minnesota i Dakota wykonuje się w tym celu nawet siedem zabiegów fungicydowych, możemy stwierdzić, że presja choroby wywołanej patogenem Cercospora beticola w Europie będzie przybierać na sile i dopóki to możliwe należy eliminować czynniki temu sprzyjające. Ponadto zabiegi fungicydowe zwalczające chwościka buraka zwykle zawierają substancję czynną z grupy DMI, a ta właśnie grupa jest stopniowo redukowana przez Komisję Europejską o kolejne substancje. Dlatego bardzo ważne jest takie prowadzenie ochrony herbicydowej aby nie dopuszczać do osłabiania rośliny uprawnej.

Następny bardzo poważny problem, na który należy zwrócić uwagę podczas podejmowania decyzji dotyczącej substancji czynnej fenmedifam stanowią odporne biotypy chwastów. Fenmedifam, metamitron i lenacyl należą do grupy inhibitorów fotosyntezy PSII HRAC 5. Grupa ta według danych Międzynarodowej Bazy Danych Chwastów Odpornych na Herbicyd (International Herbicide-Resistant Weed Database) jest po inhibitorach ALS HRAC 2 grupą gdzie odnotowanych jest najwięcej przypadków powstawania biotypów odpornych chwastów3 . Biotypy odporne chwastów tworzą się w wyniku częstego stosowania herbicydów o tym samym mechanizmie działania, jednak w przypadku uprawy buraka cukrowego i w przypadku grupy HRAC 5 problem dotyczy w pierwszej kolejności metamitronu, a w drugiej lenacylu. Pierwsze zarejestrowane uodpornienie komosy białej (Chenopodium album) na substancję czynną metamitron (wg. danych IHRWD) stwierdzono w roku 1978, a szarłatu szorstkiego (Amaranthus retroflexus) w roku 1985. Obecnie IHRWD podaje dziewięć przypadków chwastów odpornych na substancję czynną metamitron. Ponadto IHRWD podaje również sześć przypadków wystąpienia uodpornień na substancję czynną lenacyl, w tym pierwsze zarejestrowanie komosy białej (Chenopodium album) w 1986 roku. W zestawieniu tym fenmedifam wypada najlepiej z herbicydów HRAC 5 używanych w buraku cukrowym. IHRWD podaje zaledwie jeden przypadek wystąpienia odporności, zarejestrowana jest odporność łobody rozłożystej (Atriplex patula) w Belgii w 2015 roku. Uwzględniając informacje podane przez IHRWD, fenmedifam wyróżnia dużo 1 Etykiety środków ochrony roślin: Beetup Compact 160 SC (desmedifam + fenmedifam), Beetup Flo (fenmedifam) 2 http://www.mdf.coop/cercospora 3 https://www.weedscience.org/Pages/Graphs/SOAGraph.aspx mniejsza ilość powstawania uodpornień wśród chwastów aniżeli metamitron i lenacyl4 . Należy również podkreślić, iż fenmedifam zwalcza bądź odgrywa ważną rolę w zwalczaniu takich chwastów jak komosa biała (Chenopodium album) i szarłat szorstki (Amaranthus retroflexus). Stosowany jak do tej pory w programach herbicydowych zawierających metamitron i lenacyl zdecydowanie spowolnia powstawanie uodpornień na herbicydy HRAC 5 używane w ochronie plantacji buraków cukrowych. Gdyby plantatorzy buraków cukrowych byli pozbawieni możliwości używania substancji czynnej fenmedifam z biegiem czasu problem występowania biotypów odpornych komosy białej (Chenopodium album) na substancję czynną metamitron i lenacyl oraz szarłatu szorstkiego (Amaranthus retroflexus) na substancję czynną metamitron z pewnością wzrośnie. Problem powstawania biotypów odpornych chwastów jest bardzo niebezpieczny, znane są już przypadki w Europie i na świecie kiedy rolnicy musieli całkowicie zrezygnować z uprawy na danym stanowisku i przeznaczyć je na pastwisko bo powstałe biotypy odpornych chwastów uodporniły się na kilka mechanizmów działania herbicydów i już niemożliwe było ich zwalczenie. Niektóre firmy nasiennych produkujące nasiona buraka cukrowego liczy na większe zainteresowanie odmianami Smart z tytułu braku możliwości odchwaszczenia plantacji z powodu redukcji substancji czynnych herbicydów używanych w ochronie plantacji buraków cukrowych konwencjonalnych. Odmiany Smart posiadają odporność na niektóre substancje z grupy ALS HRAC 2, a konwencjonalne odmiany buraka cukrowego są na nie bardzo wrażliwe. Problem jest taki, że odmiany buraka cukrowego Smart odchwaszcza się preparatem zawierającym substancję czynną foramsulfuron i tienkarbazon metylu czyli jednym mechanizmem działania ALS HRAC 2. W tym miejscu należy przytoczyć jeszcze raz informację o grupie herbicydów ALS HRAC 2 gdzie występuje najwięcej zarejestrowanych przez IHRWD biotypów chwastów odpornych5 . Na chwilę obecną IHRWD zarejestrował dwadzieścia sześć wpisów chwastów odpornych na substancję czynną foramsulfuron oraz cztery wpisy chwastów odpornych na substancję czynną tienkarbazon metylu6 , należy również uwzględnić rok od którego te substancje czynne były używane w rolnictwie: foramsulfuron od roku 2001, tienkarbazon metylu do roku 2008, dla porównania: fenmedifam od roku 1967. Poza tym wpisy IHRWD odnośnie substancji czynnych foramsulfuron i tienkarbazon metylu zawierają biotypy takich chwastów jak: szarłat szorstki (Amaranthus retroflexus), szarłat Palmera (Amaranthus palmeri) oraz Amaranthus tuberculatus (Amaranthus tuberculatus). Zatem widoczna jest wysoka tendencja do powstawania biotypów odpornych chwastów z rodziny szarłatowatych na inhibitory ALS HRAC 2. W świetle powyższych danych technologia Smart uprawy buraka cukrowego może być niewystarczająca do skutecznej ochrony plantacji.

Podsumowując powyższe informacje, nieodnowienie zatwierdzenia na stosowanie przez plantatorów buraka cukrowego herbicydów zawierających substancję czynną fenmedifam będzie miało poważne skutki, należy liczyć się z tym, iż w przyszłości taka decyzja może zmniejszyć powierzchnię uprawy produkcję buraka cukrowego.

Zwiazek Producentów Cukru w Polsce

28 lipca 2022 r.