Stanowisko Związku Producentów Cukru w Polsce w sprawie CBAM

Osiągnięcie neutralności węglowej do 2050 r. jest głównym celem Europejskiego Zielonego Ładu. Jednak w zglobalizowanej gospodarce bez wspólnych standardów redukcji gazów cieplarnianych (GHG) różnice w poziomach redukcji są nieuniknione. Stwarza to ryzyko ucieczki emisji, w której produkcja przenosi się z UE do krajów o niższych standardach środowiskowych.

System handlu emisjami UE (EU ETS) do tej pory łagodził to ryzyko, zapewniając bezpłatne uprawnienia do emisji sektorom narażonym na międzynarodową konkurencję, w tym sektorowi cukru. Chociaż ilość bezpłatnych uprawnień będzie stopniowo maleć we wszystkich sektorach w nadchodzących latach, w przypadku sektorów objętych CBAM proces ten ma być znacznie przyspieszony.

Przyspieszone wycofywanie bezpłatnych uprawnień w ramach CBAM znacznie zwiększy koszty produkcji dla unijnych producentów cukru bez zapewnienia równoważnej ochrony przed importem cukru z krajów trzecich. Unijny sektor cukru postrzega to jako poważne zagrożenie dla swojej konkurencyjności, tym bardziej, że producenci cukru trzcinowego z krajów trzecich korzystają z pełnego wykorzystania włóknistych pozostałości po ekstrakcji cukru z trzciny cukrowej jako odnawialnego surowca energetycznego.

UTRATA DARMOWYCH PRZYDZIAŁÓW JEST NIEKORZYSTNA DLA UNIJNYCH PRODUCENTÓW CUKRU Z POWODU OBNIŻANIA ICH KONKURENCYJNOŚCI

Produkcja cukru w UE jest bardzo energochłonna i wymaga dużych nakładów, co czyni ją szczególnie podatną na ucieczkę emisji dwutlenku węgla. Pomimo wysiłków zmierzających do zmniejszenia śladu węglowego, nadal konieczne są znaczne inwestycje, aby zakończyć odchodzenie od paliw kopalnych. Utrata przydziałów bezpłatnych uprawnień spowoduje:

• Zwiększenie kosztów produkcji dla producentów cukru w UE, podczas gdy konkurenci w krajach trzecich nie będą ponosili podobnych kosztów emisji dwutlenku węgla.
• Zagrożenie przyszłych inwestycji dekarbonizacyjnych, ponieważ firmy będą obciążone rosnącymi kosztami zamiast inwestować w zielone technologie.
• Zakłócenie konkurencji, ponieważ import z krajów spoza UE pozostanie w dużej mierze niezmieniony, co doprowadzi do nierównych warunków działania.

Wycofywanie bezpłatnych uprawnień bez skutecznych mechanizmów rekompensaty osłabia zdolność branży do utrzymania tej przewagi.

CBAM NIE ROZWIĄZUJE PROBLEMU UCIECZKI DWUTLENKU WĘGLA

W SEKTORZE CUKROWNICZYM UE

Chociaż CBAM ma zapobiegać ucieczce emisji dwutlenku węgla, nie jest to realna alternatywa dla bezpłatnych uprawnień dla sektora cukrowniczego. Jego podstawowe wady to między innymi:

• Niewłaściwa metodologia: CBAM jest przeznaczony do emisji bezpośrednich, ale nie uwzględnia pełnego śladu węglowego w pełnym cyklu życia produktów rolnych, takich jak cukier.
• Niepowodzenie w zapobieganiu wylesianiu: Obecne ramy CBAM nie uwzględniają prawidłowo zmian w użytkowaniu gruntów i emisji związanych z wylesianiem, co sprawia, że są nieskuteczne w rozwiązywaniu szerszego wpływu importu cukru na środowisko.
• Ryzyko greenwashingu: Podobnie jak w przypadku biopaliw, eksporterzy cukru do UE prawdopodobnie będą angażować się w „przemieszczanie zasobów”, wysyłając swoją najbardziej ekologiczną produkcję do UE, a resztę na mniej regulowane rynki. Nie wpłynie to w żaden sposób na zmniejszenie ogólnych globalnych emisji.
• Skupienie się na emisjach dwutlenku węgla: CBAM ignoruje inne kluczowe czynniki zrównoważonego rozwoju, takie jak utrata różnorodności biologicznej, warunki pracy i zużycie wody, które są niezbędne do uczciwego porównywania produktów.

WZYWAMY DO SPRAWIEDLIWEJ I SKUTECZNEJ POLITYKI KLIMATYCZNEJ

W związku z tym, że Komisja Europejska dokonuje w tym roku przeglądu CBAM, wzywamy Komisję Europejską do utrzymania wykluczenia sektora cukrowniczego z tej polityki.

Komisja Europejska musi przyjąć ostrożne podejście. Oznacza to:

• Nierozszerzanie CBAM na nowe produkty, dopóki ocena skutków zaplanowana przez Komisję Europejską nie zostanie przeprowadzona i zatwierdzona przez państwa członkowskie; rozszerzanie zakresu CBAM wyłącznie na sektory, które wyrażają potrzebę ochrony za pośrednictwem tego mechanizmu.
• Wspieranie odchodzenia od paliw kopalnych poprzez finansowanie inwestycji niskoemisyjnych i rekompensowanie wyższych kosztów produkcji, m.in. za pośrednictwem Funduszu na Rzecz Konkurencyjności, Ram Pomocy Państwa na rzecz Czystego Przemysłu oraz Ustawy o Akceleratorze Dekarbonizacji Przemysłowej.
• Tworzenie środowiska rynkowego odzwierciedlającego ambicje Zielonego Ładu przy jednoczesnym zapobieganiu nieuczciwej konkurencji ze strony krajów o niższych standardach zrównoważonego rozwoju.
• Zapewnienie równych warunków działania poprzez ustalenie cen węgla kopalnego wykorzystywanego w produkcji chemicznej, wspieranie alternatyw opartych na biotechnologii i promowanie prawdziwie zrównoważonego sektora cukrowniczego.

Wyeliminowanie bezpłatnych uprawnień bez skutecznego mechanizmu ochrony przed ucieczką emisji zagraża przyszłości produkcji cukru w Unii Europejskiej. Jeśli UE poważnie podchodzi do swoich ambicji klimatycznych, musi przyjąć polityki wspierające branże dążące do zrównoważonego rozwoju.

 

Związek Producentów Cukru w Polsce

Warszawa, 20 maja 2025 r.