Stanowisko Związku Producentów Cukru w Polsce w sprawie przyszłej europejskiej strategii odporności na deficyt wody

Producenci cukru, zrzeszeni w Związku Producentów Cukru w Polsce, są zobowiązani do zaangażowania w działania Unii Europejskiej na rzecz odporności na deficyt wody, obejmujące zarządzanie zasobami wodnymi oraz adaptacje cukrowni do nowych wyzwań.

Odporność na deficyt wody staje się coraz bardziej istotna dla unijnego przemysłu, rolnictwa oraz zrównoważonego rozwoju. Producenci cukru od dawna pracują nad zmniejszeniem potrzeb nawadniania i optymalizacją zużycia wody w uprawie buraków cukrowych. Kilka elementów strategii odporności na deficyt wody ma kluczowe znaczenie, pragniemy zwrócić uwagę na kilka z nich.

Zrównoważony rozwój w sektorze cukru

Uprawa oraz przetwarzanie buraków cukrowych w Unii Europejskiej są w dużej mierze samowystarczalne pod względem zapotrzebowania na wodę i wymagają jednie bardzo małego poboru świeżej wody. Tworzone polityki odporności na deficyt wody powinny uwzględniać obecny wkład sektora i pomagać w rozszerzaniu możliwości zrównoważonego zarządzania zasobami wody.

Do uprawy buraków cukrowych potrzeba średnio 550–720 mm wody na metr kwadratowy w sezonie wegetacyjnym. Mimo że lokalne wzorce opadów znacznie różnią się między sobą, to w większości miejsc opady naturalne wystarczają do utrzymania upraw bez negatywnego wpływu na lokalne zasoby wodne.

Z kolei w samej cukrowni burak - składający się w 75% z wody - jest zdecydowanie najważniejszym źródłem wody. Sektor cukrowniczy ma niskie zapotrzebowanie na świeżą wodę, ponieważ przetwórstwo buraków cukrowych opiera się głównie na wodzie komórkowej zawartej w surowcu. W rzeczywistości do 90% wody wykorzystywanej podczas przetwarzania pochodzi z samych buraków cukrowych. Cukrownie potrzebują jedynie bardzo małych dostaw świeżej wody, głównie do chłodzenia, która pobierana jest głównie z wód gruntowych lub powierzchniowych, a niektórym zakładom udaje się osiągnąć nawet zerowy poziom poboru świeżej wody gruntowej.

Cukrownie wdrożyły szereg planów inwestycyjnych i projektów renowacyjnych, aby osiągnąć cel zmniejszenia zużycia wody. W szczególności zaprojektowano zbiorniki na wodę kondensacyjną, aby odzyskiwać wodę buraczaną i ponownie ją wykorzystywać poza granicami zakładu, zainstalowano sieci rozprowadzające wodę wokół cukrowni oraz zoptymalizowano sieci przemysłowe w celu wykorzystania wody odzyskanej z buraków. Dzięki optymalizacji zużycia wody w procesie i maksymalizacji wykorzystania wody buraczanej, cukrownie mają na celu osiągnięcie samowystarczalności wodnej.

Wiele cukrowni ponownie wykorzystuje wodę, dostarczając jej nadmiar do lokalnego rolnictwa. Po umyciu buraków bogata w składniki odżywcze woda jest albo rozprowadzana w następnym sezonie, albo przechowywana na okresy suszy. Praktyka ta została oficjalnie uznana w dokumencie FDM BREF BAT, od kiedy dla naszego sektora ustanowiono dokument BAT w zakresie efektywności wykorzystania zasobów.

Przyszła strategia – kluczowe zasady

Najważniejszym sposobem oszczędzania wody jest unikanie konieczności używania dodatkowej wody. Rolnicy uprawiający buraki cukrowe podejmują wiele działań, aby zminimalizować potrzebę nawadniania i poprawić profil wodny swoich upraw, działania te obejmują plany zarządzania nawadnianiem i stosowanie narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji.

Przyszła strategia UE na rzecz odporności na deficyt zasobów wodnych powinna uwzględniać lokalne uwarunkowania gospodarki wodnej, a także specyfikę sektorową, a jednocześnie balansować cele zrównoważonego rozwoju z konkurencyjnością przemysłu poprzez wspieranie innowacyjności, inwestycji w infrastrukturę i elastyczności regulacyjnej.

1.Skupienie się na poziomie lokalnym

Lokalne podejście pozwala na szybszą i bardziej dostosowaną ochronę unikalnych ekosystemów, a jednocześnie sprzyja zaangażowaniu stron zainteresowanych, czego nie można osiągnąć stosując podejście uniwersalne. Dostępność wody, jej jakość i wyzwania związane z wodą różnią się w zależności od regionu ze względu na klimat, geologię i hydrologię, co wymaga dostosowanego podejścia do zarządzania wodą. Na przykład obszary narażone na suszę wymagają innych polityk niż obszary narażone na powodzie. Podobnie zbiorniki wodne i ekosystemy, ich zrównoważone zarządzanie wymaga szczegółowego zrozumienia lokalnej bioróżnorodności, użytkowania gruntów i presji środowiskowych. Dzięki takiemu podejściu można szybciej reagować na pojawiające się kryzysy, takie jak zanieczyszczenia lub niedobory wody, bez opóźnień związanych z procesami legislacyjnymi na szczeblu krajowym lub unijnym.

Wreszcie, zarządzanie wodą na szczeblu lokalnym pozwala na efektywniejsze wykorzystanie zasobów, ponieważ decydenci mogą ustalać priorytety finansowania i interwencji na podstawie rzeczywistych lokalnych potrzeb, a nie ogólnych kryteriów na szczeblu krajowym lub unijnym.

Związek Producentów Cukru w Polsce rekomenduje ustanowienie elastycznych ram regulacyjnych - uznawanie lokalnych różnic
i zezwalanie na rozwiązania specyficzne dla danego regionu zamiast narzucania sztywnych przepisów obowiązujących w całej UE.

2.Wspieranie rozwiązań opracowywanych przez przemysł

Rozwiązania opracowane przez branżę odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu zrównoważonego wykorzystania wody poprzez wykorzystanie specjalistycznej wiedzy branżowej, innowacji i współpracy. Podejście celowane, oparte na punktach zapalnych pozwala branżom identyfikować obszary niezrównoważonego zużycia wody. Poprzez wdrażanie środków łagodzących (np. ponowne wykorzystanie) przy jednoczesnym zachowaniu standardów bezpieczeństwa żywności zgodnie z najlepszymi dostępnymi technikami dla przemysłu spożywczego, napojów i mleka (BATC FDM), branże mogą znacznie zmniejszyć swój ślad wodny. Wdrożenie programów zarządzania wodą i odpowiedzialnego gospodarowania nią w całym sektorze zwiększa efektywność i rozliczalność, co potwierdzają wyżej wymienione wysiłki sektora cukrowniczego zmierzające do zminimalizowania poboru wody i maksymalizacji ponownego wykorzystania. Rozszerzenie współpracy między cukrowniami a lokalnym rolnictwem umożliwia skuteczną redystrybucję wody, zapewniając optymalne wykorzystanie zasobów wodnych w całym łańcuchu dostaw. Rozwiązania branżowe zapewniają praktyczne, skalowalne i wydajne ścieżki osiągnięcia długoterminowej zrównoważonego rozwoju w zakresie wody.

Związek Producentów Cukru w Polsce rekomenduje:

identyfikację niezrównoważonego wykorzystania wody poprzez podejście „oparte na punktach zapalnych”,
wdrożenie środków łagodzących, zgodnie z dokumentem BREF FDM, przy jednoczesnym zachowaniu standardów bezpieczeństwa żywności,
przyjęcie programów zarządzania wodą,
rozszerzenie istniejącej współpracy między cukrowniami, a lokalnym rolnictwem w celu efektywnej redystrybucji wody.

3.Wdrażanie istniejących przepisów dotyczących wody

Unijne strategie dotyczące wody muszą być zgodne z istniejącą już legislacją, która wpływa na zarządzanie zasobami wody (np. Clean Industrial Deal, dyrektywą IED itd.). Dla zmaksymalizowania skuteczności ram prawnych UE, kluczowe jest zapewnienie właściwego wdrożenia istniejących przepisów w państwach członkowskich, w szczególności poprzez minimalizację obciążeń administracyjnych i zapewnienie zgodności bez szkody dla konkurencyjności. Należy unikać wszelkich dodatkowych regulacji horyzontalnych, ponieważ rozwiązania dotyczące odporności na deficyt wody są często specyficzne dla konkretnego otoczenia i powinny być dostosowane do lokalnych warunków. Nie należy pomijać spójności między celami i skutkami ustawodawstwa. Na przykład większy recykling/ponowne wykorzystanie wody może zwiększyć stężenie zanieczyszczeń, co potencjalnie może prowadzić do konfliktu z Ramową Dyrektywą Wodną i tworzyć przeszkody w uzyskiwaniu pozwoleń na zrzut, a tym samym utrudniać projekty recyklingu.

Związek Producentów Cukru w Polsce rekomenduje:

skuteczne wdrażanie Ramowej Dyrektywy Wodnej i innych polityk UE związanych z wodą,
unikanie wprowadzania przepisów horyzontalnych, ze względu na bardzo różne uwarunkowania w zależności od regionu,
ukierunkowane ulepszanie istniejących ram prawnych zamiast narzucania rozwiązań „uniwersalnych”.

4.Innowacje i nowe technologie recyklingu

Innowacje w technologiach ponownego wykorzystania i recyklingu wody odgrywają kluczową rolę w poprawie gospodarowania wodą poprzez zwiększenie efektywności, redukcję ścieków i poprawę odporności na deficyt wody. Dzięki ponownemu wykorzystaniu oczyszczonych ścieków do celów przemysłowych, rolniczych, a nawet pitnych, zapotrzebowanie na wodę ze źródeł naturalnych maleje, zapewniając jej długoterminową dostępność. Recykling oferuje niezawodne alternatywne źródło zaopatrzenia, szczególnie na obszarach podatnych na suszę, zwiększając bezpieczeństwo wodne i zmniejszając zależność od nieprzewidywalnych opadów deszczu, zwłaszcza w rolnictwie.

Związek Producentów Cukru w Polsce rekomenduje:

wspieranie rozwoju technologii recyklingu/ponownego wykorzystania wody i praktyk gospodarki o obiegu zamkniętym,
zwiększenie wydajności i ochronę jakości wody, ze szczególnym uwzględnieniem upraw wymagających jej dużej ilości,
ukierunkowane finansowanie – przydzielenie zasobów na technologie oszczędzania wody,
rozwijanie publicznych sieci rurociągów i systemów dystrybucji w celu ponownego wykorzystania wody w rolnictwie.

5.Monitoring i zbieranie danych

Wzmocnienie monitorowania i modelowania jest kluczowe dla opracowania rozwiązań opartych na dowodach i lepszego zrozumienia dynamiki przepływu wody. Podczas gdy Ramowa Dyrektywa Wodna nakłada na państwa członkowskie różne obowiązki w zakresie monitorowania

i przeglądu, aby sprostać zmieniającym się wyzwaniom konieczne jest posiadanie dokładniejszych danych. Monitorowanie i gromadzenie danych odgrywają kluczową rolę, dostarczając niezbędnych informacji do przewidywania, dostosowywania się i łagodzenia wyzwań związanych z wodą. Ciągłe monitorowanie poziomów wody, natężenia przepływu
i jakości wody pomaga wykrywać pojawiające się problemy, takie jak susze, powodzie i zanieczyszczenia. Modele predykcyjne oparte na danych w czasie rzeczywistym mogą usprawnić systemy wczesnego ostrzegania, umożliwiając zapobieganie, a nie zarządzanie kryzysowe.

Związek Producentów Cukru w Polsce rekomenduje poprawę monitorowania zużycia wody na poziomie branż, gromadzenie danych i raportowanie w celu optymalizacji wysiłków na rzecz ochrony środowiska.

Wkład unijnego sektora cukru w budowanie odporności na deficyt wody powinien być wspierany przez odpowiednie ramy prawne. Związek Producentów Cukru w Polsce wyraża swoją gotowość do współpracy w twórcami strategii oraz innymi stronami zainteresowanymi w celu zapewnienia, że woda pozostanie dobrze zarządzanym źródłem.

Związek Producentów Cukru w Polsce

Warszawa, 10 marca 2025 roku